Roggel - 1 juli 2022 - Letterlijk Rood Alarm. De kleur rood staat voor gevaar! Eigenlijk heeft deze column ook daadwerkelijk te maken met gevaar! Uit betrouwbare bronnen weet ik dat er onder ons een aantal lezers zijn die zelf graag en regelmatig door het Leudal wandelen, maar ook ver daar buiten lekker ronddolen. Onlangs wandelde ik samen met mijn gezin, onze trouwe viervoeter Shenzi, haar broer Benji en de trotse eigenaren rustig van de Busjop naar de Speckerbrug. Daar is niets mis mee zou je zeggen.....
Dat is het ook niet. Maar toch wil ik jullie ergens op opmerkzaam maken.In een ooghoek zag ik iets gevaarlijks hangen.
We hebben nu een aantal zeer warme dagen met meer dan 25 graden achter de rug. En dat betekent dat onze grote “vriend” weer voor behoorlijk wat slachtoffers kan gaan zorgen. Vorig jaar hebben we er van alles aan gedaan om hem te beteugelen, maar helaas. Aan heel wat eikenbomen in het Leudal hangen nu mezenkastjes. Voor een groot deel zijn deze mezenkastjes tijdens een buitenschoolse activiteit, die door Stichting Groen Hart Leudal als activiteit wordt aangeboden, in elkaar getimmerd en beschilderd. Wellicht hangt er zelfs een bij jou thuis aan de muur? Wanneer er geen eikenboom in de buurt staat, hangt deze dus helaas fout.
Heeft de inspanning om de vele nestkastjes op te hangen resultaat gehad? Ben benieuwd of door instanties via monitoring in de toekomst uitsluitsel hierover gegeven kan worden.
Over wie hebben we het? Het ligt nu echt voor de hand. Juist, over de eikenprocessierups, de larve van de eikenprocessievlinder. De wetenschappelijke naam van de deze nachtvlinder is Thaumetopoea processionea, het laatste woord processionea kan vrij vertaald worden als “processievormend”. Hoe toepasselijk is het? Een echte exoot die afkomstig is uit het zuiden van Europa. Deze werd voor het eerst aangetroffen in Nederland en melding van gemaakt in de jaren tachtig van de vorige eeuw.
Waarschijnlijk is deze rups (rupsen) meegekomen via een luifel van een caravan of op een de buitenzijdes van een tent toen men deze in Zuid Frankrijk of Spanje heeft ingepakt en de rups(en) als verstekeling mee naar Brabant zijn vervoerd. Bij thuiskomst is de kampeeruitrusting buiten opgezet voor een grondige schoonmaakbeurt. De inmiddels verder ontwikkelde rupsen zijn stiekem weg geslopen en de rest is geschiedenis. Wie zal het zeggen…..?
Het was de bedoeling om de eikenprocessierups te bestrijden met de natuurlijke vijand en niet om ze met chemische wapens te lijf te gaan. Om die discussie daarover al direct bij het grof vuil te zetten, zal ik het op deze manier uitleggen:
Stel je wil van een kuiken af dat steeds ongewenst op een tak gaat zitten. Je kan daar een machinegeweer (laten we zeggen een uzi) voor aanschaffen en daarna lukraak het magazijn in één keer op het kuiken leeg schieten. Naast dat je al snel 32 patronen lichter bent, vliegt er een hoop koperwerk (hulzen) de natuur in als restafval. Dit zal overigens nóóit meer worden afgebroken en de duur van dit spektakel is nog geen 5 seconden. Deze Israëlische krachtpatser kan met gemak 900 kogels per minuut verwerken.
Resultaat: Het kuiken is weg, foetsie. Met de beste wil vind je daar alleen nog wat veren van terug, maar de nevenschade die je aanricht is natuurlijk enorm! Wedden dat er niets meer leeft in richting en ver daarachter waarheen je geschoten hebt! Nou, dat wil je dus niet! De nevenschade met chemische wapens is hiermee goed vergelijkbaar en daarom dus niet goed.
Wat kun je wel doen?
Juist, amicus meus, inimicus inimici mei ("mijn vriend, de vijand van mijn vijand")! Een gezegde dat door veel strategen gebruikt wordt om een oorlog te beslechten. Zo ook tegen de larve van een in ons vele ogen “lelijke” bruine vlinder, de processierups. Neem als voorbeeld de koolmees, dan komen wij een heel eind in de richting. Wanneer ze jongen hebben, happen moeder- of vadermees de rupsen vrolijk weg van de stam. De trotse ouders pellen eerst de rupsen, want tja die harige exemplaren worden niet zo met jas aan, aan hun jongen gevoerd. Die kleine Bourgondiërs hebben ook wensen. Na het pellen verdwijnen de rupsen in de altijd openstaande “bekkies” van de hongerige koolmeeskuikens. Moet je voorstellen; in twee weken eet één koolmees kuiken zo’n 800 rupsen weg. Nu even de sakrekenaar (Zuid-Afrikaanse woord voor rekenmachine) erbij pakken. 15 Eitjes per nest. Hiervan komen er maar acht tot negen daadwerkelijk uit. Dat zou betekenen 3600 rupsen per nest. Dan haal je zo’n 25 procent van het aantal processierupsen in één nest weg! Ook de pimpelmezen en boomklevers voeren na het pellen deze rupsen aan hun jongen.
Maar, er kruipen heel wat meer rupsen over de boomstam. Hebben zij dan nog meer vijanden? Ja zeker, vleermuizen! Deze behoren niet direct tot een gevaar voor de rupsen zelf, maar wèl voor de ouders. De vleermuizen jagen ’s nachts op pa en ma die met hun nachtelijke rituelen bezig zijn. En vóór ma rups haar eitjes kan leggen, kan ze in de buik van de vleermuis belanden. Een natuurlijke manier van geboortebeperking werkt ook als wapen. Nog meer?
Tuurlijk, de sluipwesp. Deze sluipwesp legt in de rups één eitje. Na het uitkomen van de larve zal deze de eikenprocessierups van binnenuit gaan opsmikkelen. Daarnaast zijn er nog wat sprinkhanen waarvan de larven gulzig gebruik maken van de langs de boomstam omhoog en omlaag kruipende haarballen.
Heeft de biologische aanpak dan geen negatieve gevolgen?
Oh ja, want ik ben van mening dat het ophangen van extra vogelkastjes een invloed heeft op alle andere vlindersoorten. Uit eigen waarnemingen zie ik koolmeesjes vaak met andere rupsen in hun snaveltje vliegen en ook deze vallen ten prooi aan de openstaande “bekkies” van de hongerige kuikens.
Zijn er naast de natuurlijke bestrijding ook nog vormen van “mechanische” bestrijding?
Het bestrijden gebeurt dan door het afbranden en/of afzuigen van de processierups en de nesten. Dit is een operatie, die alleen door gespecialiseerde bedrijven goed uitgevoerd kan worden. Deze methodes kunnen in bewoonde gebieden worden uitgevoerd, daar hebben we goed begaanbare wegen. In een bos is deze methode niet uitvoerbaar. Bedenk dat één rups zo’n 70.000 brandharen heeft. En die wil je niet op jouw huid of in je longen krijgen!
Ik wil jullie wandelaars alleen maar waarschuwen. Denk na als je onder een eikenboom gaat picknicken, gaat joggen of een heerlijke boswandeling wilt maken met je geliefde, je kinderen of andere liefhebbers van de natuur. In de maand juli en augustus loop je door een ware “gevarenzone” als er eikenbomen langs je pad staan.
Kunnen we dit probleem oplossen?
Nee, niet alleen maar met bestrijden. Ik ben van mening dat met meer biodiversiteit aan bomen, meer bermbeheersing, al dan niet ingezaaid met waardplanten, voor insecten die op de lijst van vijanden staan, de processierups op een natuurlijke manier bestreden kan worden. De natuur kan dit dan zelf oplossen!
Voorlopig is het dragen van een lange broek, bovenkleding met lange mouwen, een bril en iets voor je mond, geen overbodige luxe.
Nogmaals, het vermijden van wandelen bij eikenbomen is het beste.
Mocht je toch onverhoopt last ondervinden van de brandharen hieronder enkele tips:
- Trek je kleding uit en was deze in de wasmachine op 60°
- Douche je grondig, droog je na het douchen niet af, maar dep jezelf droog of liever föhn jezelf droog
- Mocht je jeuk ervaren, stip de plekken aan met “Azeron” of “Aftersun”
- Mogelijk doet een natuurlijk goedje wonderen. Neem een rauwe aardappel, schil deze en rasp hem. Druk het vocht uit de geraspte aardappel en dep dit op de jeukplekken
- Helpt dit alles niet, zoek dan medische hulp!
Sterkte!
Ron
Ron Van Pol, voorzitter van Groen Hart Leudal, heeft sinds juni 2020 zijn eigen column bij DeltaLimburg.nl.
010722/HvL
