Roggel - 1 januari 2021 - Na Sterlocatie 1 (Zelsterbrug) gaan we nu richting de Leumolen oftewel de St. Ursulamolen. Wanneer je onze Zelsterbrug in de rug zet kun je in een “rechte weg” naar de Leumolen lopen. In een bos heb je nu eenmaal geen kaarsrechte paden, maar met enige verbeelding is dit wel een koud kunstje. Al snel zien we op de viersprong het bruine bordje met de tekst “Leumolen” staan.
Even verder komen we op het bruggetje waar rechts de Leubeek stroomt, hier zie je ze schitterend meanderen. Wanneer je goed kijkt zie je ook nog hier en daar vraatsporen aan bomen die gemaakt zijn door de grootste knager van het land, de bever.
Aangekomen bij de Leumolen zien we eigenlijk een echt juweeltje. Met trots mogen we zeggen: de enige werkende onderslagmolen in Nederland die olie kan slaan. Uit dat olieslaan werd lijnolie verkregen (in die tijd had, na het koken ervan, dit goedje veel toepassingen). Denk maar eens aan grondstof voor verf, het verduurzamen van hout (impregnerende werking), het beschermen van hout tegen uitdroging, het soepel houden van kwastharen, het beschermen van houten werktuigen (vuilafstotend) en het ontroesten van metaal.
De Leumolen is een korenmolen, oliemolen en pelmolen in één. De laatste functie wordt helaas zelden vermeld. Bovenop de Leumolen staat een leuk klokkentorentje. Dit diende als noodklok. Op deze wijze zocht de molenaar bij onraad of nood contact met het in de buurt gelegen Elisabethklooster. Destijds was het klooster eigenaar van de molen. Een ander verhaal is dat, wanneer de molenaar niet thuis was, eventueel ergens in den velden een klant (een boer) de bel luidde. De voorloper van de deurbel in een winkel!?
Wisten jullie dat er naast de molen een herberg heeft gelegen? Volgens meerdere meldingen in kranten is er sprake geweest van een “kroeg”. Ja, die boeren die aankwamen, sjokkend met paard en wagen waarop hun oogst lag. Deze moest gemalen worden. Er ging destijds niets op afspraak, agenda, of zoals nu via Zoom, Teams of WhatsApp.
Daarom ook het schitterende spreekwoord: “Wie het eerst komt wie het eerst maalt.” Als je dan die dag de derde in rij was of nog erger, dan ging je niet terug maar nam plaats aan de toog. De herberg diende dan als plek waar je bij kon praten, een hapje kon eten en een kaartje kon leggen. Er werden ook wedstrijden gehouden met beugelen, een volksspel met een zware bol, een sleger en een ring. Een zeer populair spel in Belgisch en ons Limburg.
De boer wachtte rustig af terwijl de molenaar werkte als een molenpaard. De boer zat aan de toog, de herbergier schonk bij en dat was “koren op de molen” van de boer. De boer dacht: de molen gaat niet om met de wind die voorbij is en wees nogmaals naar het glas om gevuld te worden. De herbergier “keerde zich dan direct naar de wind” en schonk bij. Voordat de boer het in de gaten had, had hij “een slag van de molen opgelopen”. Met meel en een stuk in de kraag kwam de boer dan thuis. Vrouwlief stond hem op te wachten, zij wist dat er iets niet aan de haak was. De boer wist; dat hij het te gortig gemaakt had. En de gort nú gaar was. Want vrouwlief kende haar man "van haver tot gort".
Leuke spreekwoorden die allemaal terug te herleiden zijn aan het beroep molenaar. Terugkomende op olieslaan. Het gezegde "oliedom". Dit gezegde is terug te voeren op de kinderen van de molenaar die mee hielpen met het slaan van de olie. Dit gebeurde onder een hels kabaal. Waardoor de kans op doofheid ontstond. Je kon dan minder horen, waardoor je in school al snel een leerachterstand opliep, oliedom!
Verder wordt de molen nu ook gebruikt als trouwlocatie en heeft Staatsbosbeheer in 2013 de Leumolen tot prachtplek van Nederland uitgeroepen.
Kijk je nu ook anders aan tegen ons tweede sterlocatie?! Wil je eens een kijkje nemen in de molen? Dat kan. Openingstijden zijn maandelijks op 1ste en 3de zaterdag van de maand van 10.00-14.00 uur. Nationale Molendagen zaterdag 8 en zondag 9 mei en Nationale Monumentendagen zaterdag 18 en zondag 19 september. Daarnaast kun je zelf op aanvraag olie slaan. Voor meer informatie kijk op www.leumolen.nl
De volgende maand lopen we verder naar het klooster-complex Elisabethsdal..., Ron.
Foto's Leon van Lier
